We reizen wat af. Welbeschouwd is ons leven één grote reis, waarin we onszelf en onze omgeving leren kennen. Waarin we veranderen met de tijd, waarin we groeien en kennis genereren en waarin we onszelf afvragen: wie ben ik nou eigenlijk en wat wil ik bereiken?
reis (de; v(m); meervoud: reizen): het trekken van een plaats naar een andere
Wie reist, verandert
Je DNA mag dan behoorlijk vastliggen, toch blijven we niet ons hele leven lang dezelfde persoon. Door wat we meemaken, veranderen we ‘one story at a time’. Elke verandering in ons leven is een nieuwe etappe, een oproep tot vertrek, zoals het fluitje van de conducteur of de scheepshoorn van de veerboot. De samenleving is op reis, net als de economie en de wetenschap. We zijn voortdurend onderweg naar een nieuwe horizon. Als mens en als organisatie bewegen we mee met de stroom of zijn we bezig om die te verleggen. Dat laatste zou je innoveren kunnen noemen. Volgens een Chinese wijsheid kun je nooit twee keer in dezelfde rivier stappen. Het water rond je voeten is immers niet hetzelfde als het water dat nog langs gaat komen. Vanuit dit perspectief bezien, zitten we allemaal in hetzelfde schuitje en zijn we onderdeel van een permanente reis. De reis naar binnen.
Je persoonlijke reis
Je vertrektvandaag als nieuwsgierig onderzoeker, vertrouwend op je huidige zekerheden, maar het zou zomaar kunnen dat je als een veranderd persoon terugkeert van je reis. Niet dat je jezelf in de tussentijd een compleet nieuwe identiteit hebt aangemeten, maar je waarden kunnen wel degelijk gaan schuiven, zoals tektonische platen die aardbevingen veroorzaken. De vraag ‘Wie ben ik?’ is een van de lastigste vragen om te stellen, zeker aan jezelf. Identiteit zit diepgeworteld en vindt zijn oorsprong in onze eerste levensjaren. Soms raken we het zicht op onze identiteit kwijt en herontdekken we pas veel later ons ‘echte ik’ weer. Juist omdat we ons er vaak onvoldoende bewust van zijn, is identiteit zo lastig grijpbaar. We moeten het opgraven van onder de beschermlagen die we in de loop der tijd hebben aangelegd en we moeten het opnieuw betekenis geven. Zo creëren we in feite wie we ten diepste willen zijn en hoe we gezien willen worden of zoals Deepak Chopra zegt: ‘het meest creatieve wat je ooit zult ondernemen, is het creëren van je eigen identiteit’.
De gezamenlijke reis
Het spreekt voor zich dat er overeenkomsten zijn tussen de identiteit van een persoon en die van een organisatie. In beide gevallen vindt er een zoektocht plaats naar de kern, naar de essentie die wil worden gehoord en gezien. De zoektocht naar je persoonlijke identiteit is vaak een individuele reis, waarin hoogstens je coach als gids fungeert. In organisaties zoek je als gemeenschap naar je gedeelde identiteit en de waarden die je met elkaar belangrijk vindt. Het is een proces van mee-maken, waarbij je collectief betekenis geeft aan wie je bent en wie je wil zijn als organisatie. De identiteit van een organisatie is niet zozeer een optelsom van de identiteiten van de medewerkers, maar ze wordt er wel door gevoed. Hoe beter het karakter van het geheel is terug te zien in het karakter van afzonderlijke medewerkers, des te sterker zal de reputatie van de organisatie zijn.
Wegen en herijken
De relatie mag duidelijk zijn, toch is het nogal complex om echt van onecht of eigen beeld van externe beleving te onderscheiden. Datgene wat je al die tijd als ‘echte ik’ hebt aangezien, is misschien ongemerkt omgevormd tot een ‘ik’ die je eigenlijk niet bent of niet meer wil zijn. En dan hebben we het nog niet over de beelden van de buitenwereld over de organisatie die sterk kunnen afwijken van het zelfbeeld en dat ongewild beïnvloeden. Reden genoeg om zo nu en dan opnieuw stil te staan bij je identiteit. Hoe ziet die eruit, is die nog steeds in lijn met wie je wil zijn en komen de beelden overeen met wat je ook daadwerkelijk wil uitdragen? Uiteindelijk wil je dat anderen unaniem bevestigen dat je bent wie je beweert te zijn en dat ook bewijst in je handelen.
Vertellen en verbinden
Meer dan ooit hebben we behoefte aan het echte verhaal en aan acties die dat ondersteunen. Wanneer je als organisaties dus je eigen identiteit hebt gedefinieerd, draag je dat in eerste instantie uit door een gezamenlijk kernverhaal. Daarin zijn gedeelden waarden, visie en kwaliteiten zodanig verwoord, dat mensen zich hierin herkennen en er deelgenoot van willen zijn. Storytelling is al zo oud als de mensheid, maar om verhalen doelgericht in te zetten in organisaties, helpt het als je inzichten uit verschillende disciplines met elkaar verbindt, zoals communicatie, organisatiepsychologie, antropologie en veranderkunde. Verhalen van bevlogen professionals bevestigen wie je bent en waar je in gelooft, waar je voor staat en waar je naartoe wilt met je organisatie.
In beweging door verbeelding
Hoe beeldender je in staat bent om de gewenste werkelijkheid tastbaar te maken in verhalen, des te aantrekkelijker het wordt om die reis ook met elkaar te gaan maken. Zoals Mary Catherine Bateson stelt: “The human species thinks in metaphors and learns through stories”. Verhalen brengen mensen samen in een gezamenlijk doel om naartoe te werken. Ze brengen abstract beleid terug tot menselijke proporties, ze creëren betrokkenheid en bieden houvast. En zeker als de golven van verandering het schip doen schommelen, kunnen verhalen het vertrouwen geven om te verduren, omdat je beseft dat je je inzet voor iets dat groter is dan jezelf.