Brainstormen is de populairste creativiteitstechniek aller tijden. Het wordt gebruikt bij reclamebureaus en ontwerpfirma’s, in de klas en in de bestuurskamer. Er is slechts één probleem met brainstormen: het werkt niet. Keith Sawyer, een psycholoog aan Washington University, vat de wetenschappelijke bevindingen samen: ‘Tientallen jaren van onderzoek hebben aangetoond dat groepen die brainstormen op veel minder goede ideeën komen dan wanneer hetzelfde aantal mensen alleen werkt en ze later hun ideeën uitwisselen.’
Ode aan de kritische noot
In het maartnummer van Ode staat een voorpublicatie uit het nieuwe boek van Jonah Lehrer: Uit het niets. De nieuwe wetenschap van creativiteit, dat begin april verschijnt bij Uitgeverij Contact. Hij verklaart waarom het populaire brainstormen niet werkt, maar groepssessies vol kritiek wel.
Open dialoog
De enige manier om de groepscreativiteit te optimaliseren – te zorgen dat het geheel meer is dan de som der delen – is vrije discussie over fouten aan te moedigen, zegt Lehrer. Deels is dat omdat het aanvaarden van fouten de nadelen ervan vermindert. Als je ervan uitgaat dat je fouten snel door de groep gecorrigeerd zullen worden, maak je je minder zorgen over het perfectioneren van je eigen bijdrage, hetgeen tot een meer openhartige dialoog leidt. We kunnen het alleen goed krijgen als we praten over wat we verkeerd hebben gedaan.
Cliché’s voorkomen
Hoewel brainstormen doorgaans begint met een opdracht om vrij te associëren – om het eerste te zeggen dat in je opkomt – is dat waarschijnlijk geen doeltreffende strategie. Psychologen hebben ontdekt dat mensen gewoon niet zo goed zijn in vrij associëren. Probeer maar eens vrij te associëren naar aanleiding van het woord blauw. Grote kans dat je eerste antwoord lucht zal zijn, dan oceaan, gevolgd door groen en als je in een creatieve bui bent een zelfstandig naamwoord als spijkerbroek. Onze associaties worden bepaald door taal en met name categoriewoorden.
De magie van de groep
Bij Pixar studio’s leidt constructieve kritiek tot meer nieuwe ideeën omdat het deelnemers stimuleert om elkaars concepten te verbeteren. Als alle ideeën even goed zijn, is er geen prikkel om ons te verdiepen in andermans gedachten of onbekende mogelijkheden aan te nemen. Door het ontbreken van kritiek blijven we allemaal op dezelfde plaats. Ons creatieve potentieel kan enorm vergroot worden als we een groepssessie beginnen met verdeeldheid, een verrassingseffect. Je probeert het vreemde te begrijpen waardoor je afstand neemt van gemakkelijke associaties. Bij Pixar is de norm dat elke kritiek ook een plus bevat. Een nieuw idee dat productief voortbouwt op de fouten en focust op de oplossing. Zoals een regisseur van Pixar verwoordt: ik ben niet in staat om mezelf elke dag met een geweldig nieuw idee te verrassen. Dat soort magie kan alleen uit de groep komen.