Je kunt een paard naar de voederbak leiden, maar je kunt hem niet dwingen om te eten

Peter Faber laat in zijn filmpje Act for Life zien hoe je ondanks onzekere omstandigheden in balans en conditie kunt blijven. Hij maakt daarbij op verschillende manieren gebruik van metaforen. Voel je onrust, zet een pauwenveer op je vinger en richt je hele aandacht op het in balans houden van die veer. Jonglerend met sinaasappels laat hij zien dat je in je leven moet vasthouden, loslaten, geven en ontvangen. Dat je creatief kunt zijn door te variëren en dat je niet faalt als je een keer een bal laat vallen. De mantra die hij aan de hand van een ‘traploop’ meegeeft, is ‘Ik kan het, ik wil het, ik doe het nu.’ Bekijk het filmpje:

Go with the flow

Als je een beter leidinggevende wilt worden, kun je er boeken over gaan lezen, maar om werkelijk bedreven te worden zul je net als een surfer het diepe in moeten, met vallen en opstaan leren. De ene surfer is een natuurtalent, de ander heeft veel begeleiding nodig. Je moet bereid zijn om fouten te maken en leren omgaan met onverwachte golven, die je terugwerpen. Het devies is dan kalm blijven en doorzetten. Go with the flow’ en niet vergeten om plezier te hebben terwijl je bezig bent. Topprestaties vereisen durf, doorzettingsvermogen en daadkracht.Trainers, verandermanagers en leidinggevenden gebruiken metaforen veelvuldig om mensen bewust te maken van eigen gedrag of een nieuwe werkelijkheid voor te spiegelen. Inspiratie voor metaforen ligt voor het oprapen. In films en boeken, in de natuur, in de sport en in kunst.

Wat is een metafoor?

Het woord metafoor komt uit het Grieks en betekent overbrenging. Door het gebruik van een metafoor breng je de betekenis van het ene begrip over op het andere. Een metafoor kan een beeld zijn, een uitdrukking zoals Paarse krokodil (begon als een reclamespotje en is nu synoniem voor klantonvriendelijke bureaucratie en regelzucht) of een verhaal:

Veel gehanteerd voorbeeld in leiderschapstrajecten is de film ‘As it is in heaven’

Daniel Daréus is een succesvolle internationaal bekende dirigent die aan de top meedraait. Maar hij is ook eenzaam en de uitputting nabij. Hij stopt zijn carrière en keert terug naar zijn geboortedorp in het noorden van Zweden. Als Daniel met het plaatselijke koor gaat werken, herontdekt hij zijn liefde voor muziek. Zijn aanpak tilt het koor naar ongekende hoogte, maar stuit ook op veel weerstand. Naast Daniel maken de andere personages namelijk ook allemaal een persoonlijke verandering door.

De film laat zien dat leiders die handelen vanuit een innerlijke passie obstakels kunnen overwinnen, waardoor ze in staat zijn om mensen te inspireren en doelen te verwezenlijken. De hoofdpersoon in de film creëert een groepsgevoel en  stimuleert onderling vertrouwen. Bovendien ontdekken de koorleden dat ze door met elkaar mooie muziek tot stand te brengen, zin geven aan hun bestaan en boven zichzelf uitstijgen.

In de film ‘Being there’ met Peter Sellers

vraagt de president van de VS aan de tuinman: denkt u dat we de groei tijdelijk kunnen stimuleren? De tuinman denkt diep na en antwoordt: zolang de wortels niet geleden hebben, is alles goed in de tuin. In een tuin groeit alles volgens seizoenen en in de lente komt alles weer tot bloei. De president is verheugd en bedankt hem voor dit verfrissende standpunt.

Wat doen metaforen?

  • Doorbreken grenzen
  • Spreken verbeeldingskracht aan
  • Roepen herkenning op
  • Maken positieve associaties mogelijk
  • Sluiten aan op persoonlijke emoties en ervaringen
  • Geven diepgang aan de communicatie
  • Versterken de boodschap
  • Zorgen voor verankering van waarden

De kracht van de metafoor

Een metafoor kan je helpen om gevoelens onder woorden te brengen (Ik voel me als een gekooide vogel). Vaak is de boodschap verborgen, maar voel je wel aan wat ermee bedoelt wordt. Politici en journalisten maken graag gebruik van de kracht van metaforen: ‘We leven nog steeds in een land van melk en honing’. Een metafoor is een mooi hulpmiddel om extra betekenis toe te voegen aan de taal of op een ander manier naar de werkelijkheid te kijken (Stop met stenen stapelen, ga kathedralen bouwen). De metafoor kathedralen bouwen wordt al jaren gebruikt in cultuurtrajecten om aan te geven dat je een motiverend hoger doel en gemeenschappelijke zingeving nodig hebt om mensen in beweging te brengen. Kathedralen staan voor levenslust, lef, creativiteit, innovatie, vakmanschap, liefde en bezieling. Zoiets bouw je niet alleen, dat doe je samen.

Verbeelden van vernieuwing

Dat verhalen behulpzaam kunnen zijn bij het verbeelden van een nieuw toekomstperspectief blijkt ook uit een heroriëntatie op kerncompetenties bij Philips. Om duidelijk te maken dat bedrijfsactiviteiten moesten worden gestroomlijnd werd de volgende metafoor geïntroduceerd: In plaats van een bord spaghetti aan te bieden, willen we een bord Hollandse asperges presenteren. Geen ondoorzichtige warboel, maar hoogwaardige producten die we als het witte goud met trots in de markt zetten. De afbeelding van een mooi gedecoreerd bord met 5 asperges werd het symbool voor de  omvorming van het bedrijfsmodel naar 5 business units.

Subtiele kracht

Breng je een boodschap te letterlijk, dan bestaat het risico dat mensen in de verdediging schieten of zich aangevallen voelen. Bij het vertellen van een metafoor zorg je ervoor dat een boodschap indirect wordt overgebracht en beelden oproept die uitnodigen tot aanvoelen en begrijpen. Wat er gebeurt is dat de persoon in kwestie het verhaal vergelijkt met zijn eigen waarden en handelen en dus ook zelf conclusies hieraan verbindt. Daarmee is de kans groter dat de essentie van je verhaal wordt geaccepteerd en dat de ander zich intrinsiek aangesproken voelt om zijn gedrag aan te passen.

De schat

Er was eens een man die er geen moeite mee had om mensen te bespelen en als het nodig was zelfs om te kopen. Zo kreeg hij allerlei dingen voor elkaar. Op een dag had hij een grote gunst van de burgemeester nodig en bood hij hem schitterende juwelen aan. De burgemeester weigerde echter de juwelen aan te nemen. Ik heb hier een ware schat in mijn handen, dat kunt u toch niet afslaan? De burgemeester keek de man hoofdschuddend aan. U denkt dat u een schat bezit? In vergelijking tot mijn schat, bezit u niets. Ik bezit namelijk het vermogen om me niet te laten omkopen.

Betekenisvol leiding geven

Volgens Jaap Boonstra doen leiders er goed aan om vooral in onzekere situaties aandacht en betekenis te geven aan gebeurtenissen door middel van verhalen. Daarbij volgen leiders bij voorkeur een proces van signaleren, selecteren en interpreteren. Gebeurtenissen signaleer je door te praten met medewerkers en klanten en verhalen, ervaringen en emoties te verzamelen. Daarbij zorg je ervoor dat je ook aandacht hebt voor de lastige verhalen, dat wat je misschien liever niet zou willen horen. Jaap Boonstra noemt dat ‘de plek der moeite’. Tot slot ligt er de uitdaging om de verzamelde verhalen te interpreteren zonder de inkleuring vanuit vaste patronen of aangeleerde analyses. In veel gevallen betekent dit dat je oordelen uitstelt en je aannames checkt door je observaties met anderen te delen. Betekenisvolle leiders gebruiken verhalen om ongemak bespreekbaar te maken, oude verhalen te nuanceren en nieuwe elementen toe te voegen. Door het gesprek aan te gaan en uit te nodigen tot dialoog ontstaan nieuwe mogelijkheden en gebeurtenissen, die op hun beurt weer leiden tot inspirerende verhalen voor anderen.

Verhaal als voorbeeld voor anderen

In deel 7 van de Leiderschapsbox vertelt Jaap Boonstra het verhaal van Matthieu, een politie agent uit een buitenwijk van Johannesburg. Dit verhaal werd later doorverteld als metafoor voor betekenisvol leiderschap. Matthieu had als droom dat kindermishandeling zou stoppen en maakte dat zichtbaar in zijn gedrag. Omdat er geen ziekenhuis was, werden gewonde kinderen naar het politiebureau gebracht. Hij nam initiatief, zocht hulp en kreeg het geleidelijk voor elkaar dat er een medische post kwam met opvangvoorzieningen. Hij liet zien dat hij aandacht had voor de behoeften van kinderen om gekoesterd te worden en maakte zijn collega’s duidelijk waar het hem om gaat. Matthieu bouwde een netwerk van helpers om zijn droom te realiseren, waardoor al in een vroeg stadium gezinnen konden worden geholpen voordat het uit de hand liep. Door zijn voorbeeld inspireert hij nu anderen om ook initiatief te nemen en te werken aan een hoopvolle toekomst.

Conclusie

Wil je een inspirerend leidinggevende zijn, dan doe je er goed aan om geregeld metaforen en verhalen te gebruiken, waarin de gewenste waarden tot uitdrukking komen. Sterk is als je die voorbeelden uit je eigen leven kunt putten, als je duidelijk kunt maken waar je passie zit, waarom je de moeilijke weg hebt gekozen en hoe je weerstanden hebt overwonnen. Zoals Joseph Campbell zei: ‘Als je iemand aanspreekt vanuit het hoofd, krijg je een rationeel antwoord, spreek je vanuit je hart, dan roep je emoties op, maar is je eigen leven het verhaal, dan kun je echte transformatie tot stand brengen.’

Aanvraag Whitepaper Organisatielied

Vul uw emailadres in en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!

Aanvraag Whitepaper Power the Future

Vul uw emailadres in en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!

Schrijf je in op de nieuwsbrief

Schrijf je in op de nieuwsbrief en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!

Schrijf je in op de nieuwsbrief

Schrijf je in op de nieuwsbrief en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!

Schrijf je in op de nieuwsbrief

Schrijf je in op de nieuwsbrief en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!

Aanvraag Whitepaper WerkenBij.FM

Vul uw emailadres in en ontvang de gratis whitepaper.

Bedankt!