Waar hoor je ze nog? Verhalen van kracht en mogelijkheden, van verrassende inzichten, verhalen van mensen die belemmeringen overwinnen en leren van het verleden. Verhalen van hoop en vertrouwen en van inspirerende toekomstbeelden. In onze kranten, journaals en bedrijfsbladen in ieder geval nauwelijks. Waar je dergelijke verhalen wel kunt ervaren, is in de klassieke heldenverhalen, de fabels en sprookjes, de levensgeschiedenissen van grootse mannen en vrouwen, de films die ons hart raken.
Woorden vormen je wereld
Hoe zou het zijn als we de zaden van levenskracht kunnen laten ontluiken door onze aandacht volledig te richten op wat we willen laten ontstaan, door voeding te geven aan onze kwaliteiten en verlangens? De woorden die we kiezen, creëren de wereld waarin we leven. Woorden kunnen verbinden of scheiden, opbouwen of afbreken, verwarren of verhelderen, uitnodigen of afstoten. Wat zou er gebeuren als onze woorden zichtbaar maken wat gezien wil worden, als we de energie vrijmaken voor het creëren van nieuwe perspectieven?
Mogelijkheden scheppen
Hoe zou het zijn als Nieuws ook werkelijk iets nieuws tot stand kan brengen in plaats van verslag te doen van onlust, onvrede of onwil in onze organisaties en de samenleving. Als we er nou eens voor kiezen om met bekrachtigende woorden onze intenties en verlangens uit te drukken en daardoor de beelden van een duurzame en zorgzame wereld helder voor ogen krijgen. Wat gaan we dan beleven? Wat brengen we dan op gang? Dan zouden we een wereld scheppen zoals we die wensen, een leef- en werkomgeving die waarde toevoegt en zingeving terugbrengt.
Het begint bij je eigen kracht
Verhalen die aanwezig potentieel tot leven wekken, noemen we generatieve verhalen. Ze zijn gebaseerd op een benadering die Appreciative Inquiry wordt genoemd. Verkennen en waarderen van kracht, verbeelden van mogelijkheden, ontwerpen van mogelijke acties en bedenken wat nodig is om nu al in die richting te bewegen. Een mediabedrijf dat op deze manier werkt, is het Canadese Axiom News. Hun ‘generative journalism’ vertrekt vanuit de kwaliteiten die er al zijn, en richt de aandacht op wat er uit die kracht kan ontstaan.
Aandacht voor wat wil zijn
Vanaf begin 2013 kent Axiom News ook een Vlaamse en Nederlandse component. De schrijvers in dit netwerk zoeken naar verhalen die getuigen van kracht, inzet, ideeën en potentieel. Organisaties uit onderwijs, zorg, bedrijfsleven en overheid publiceren deze verhalen op hun website en e-nieuwsbrief, in gedrukte kranten en sociale media. De thema’s die worden belicht appelleren aan de gewenste ontwikkeling die de organisatie wil zien ontstaan.
Laat je verhalen vonken
Generatieve verhalen creëren het verlangen om te gaan doen waarover je droomt, het versterken van de intentie tot actie. Als je authentieke en duurzame verandering wenst, is het belangrijk om generatieve verbindingen tot stand te brengen. Dat betekent dat je iets voortbrengt en tot leven wekt dat er nog niet was of dat opnieuw wordt her-innerd. De gesprekken die we voeren, de verhalen die we delen en de betekenis die we construeren, dragen bij aan het creëren van die werkelijkheid. Generatieve verhalen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan verandering en ontwikkeling in je organisaties en in de samenleving. Het gaat erom sterkten te vinden en te verbinden die conversaties over een gewenste toekomst op gang brengen, een toekomst die gebaseerd is op de kracht die er al is. Het nieuws van alledag laat je zien wat er is. Generatief nieuws laat je zien hoe het zou kunnen zijn.
Het gaat om de verbinding
Wat inspireert, zijn de persoonlijke getuigenissen en ervaringen, waaruit intenties, bevlogenheid mogelijkheden en vertrouwen spreken. Dergelijke krachtverhalen zijn geen eindpunt, maar een veroorzaker van nieuwe verhalen. Door die te delen draag je bij aan de verandering die je wilt zien ontstaan. De verhalenmakers van Axiom zijn zich bewust van de ontwikkelthema’s en richten hun vragen en conversaties actief op het vinden en versterken van die kracht. Door het delen van opbouwende verhalen, ontstaan nieuwe relaties en verbindingen, wordt kennis zichtbaar en deelbaar en worden innovaties repliceerbaar. In een organisatie waar bijvoorbeeld de verstandhouding tussen medewerkers en management is vertroebeld, kunnen generatieve verhalen enorm veel bijdragen aan het herstel van het vertrouwen.
Laat groeien wat je wenst
Generatieve verhalen kunnen onderdeel zijn van een waarderende onderzoekende dialoog over onderlinge relaties. In een tweede fase kunnen verhalen dienst doen om onderlinge relaties te versterken en samenwerking te verbeteren. De vragen die worden gesteld, stimuleren mensen na te denken over de bijdrage die ze leveren en kunnen leveren. Vragen is aandacht richten. En wat aandacht krijgt, gaat groeien. Waar we het meest over spreken, krijgt het meeste kans om te ontstaan. Ons beeld van de werkelijkheid bepaalt hoe we kansen en bedreigingen inschatten en welke invloed we kunnen uitoefenen.
De juiste energie opwekken
Op veel plekken zijn mensen al actief met kleinschalige of coöperatieve economie, lokale voedselproductie, energieproductie, groene technologie, delen van materialen, talentgericht onderwijs of lokale productie van materialen. Door de focus op kracht en het zichtbaar maken van mogelijkheden, kunnen generatieve verhalen meer energie opwekken in de samenleving. Generatieve verhalen verbinden mensen met elkaar tot een gemeenschap en ontsteken de energie waarmee ze het verschil kunnen maken.
Samen het beste tot stand brengen
Dankzij sociale media hebben we de potentie om niet alleen nieuws te brengen en te interpreteren, maar zelf ook gebeurtenissen te co-creëren en verhalen te delen. Stel je voor wat er gebeurt als mensen zich met elkaar verbinden rond vraagstukken als klimaatverandering of het overbruggen van de wereldwijde armoedekloof? Stel dat we in organisaties nieuwsnetwerken kunnen bouwen waarin we het beste van vandaag al met elkaar kunnen delen en verbinden, zodat we samen kunnen bewegen in de richting van een toekomst zoals we die willen zien ontstaan.
Vragen die aanzetten tot actie
Een generatieve conversatie leidt tot vernieuwing en tot het verlangen om bij te dragen, deel te nemen en dingen te gaan doen. Een generatieve conversatie zet ons aan tot actie, gestuurd van binnenuit in plaats van buitenaf. Het stellen van de juiste generatieve vragen en het voeren van een generatieve conversatie beschouwt Axiom als een professionele vaardigheid van de professionals, de verhalenvangers, journalisten, storytellers en tekstschrijvers. De vragen focussen op krachten en talenten van mensen, teams, organisatie en samenleving. Ze zetten aan tot nadenken en reflectie, waardoor inzichten en bewustwording ontstaan over de eigen bijdrage aan het geheel. Een generatief journalist is dus geen afstandelijke waarnemer, maar een betrokken co-creator.
Her-inneren van de essentie
In een zorginstelling voerde het Axiom team een serie van interviews met verpleegkundigen uit. Een van de vragen die de journalist stelde was: ‘Stel jezelf voor in de toekomst. Wat zou je willen dat je kleinkinderen over jou zouden vertellen?’ Nadenkend over het antwoord op deze vraag raakten veel verpleegkundigen geëmotioneerd. De vraag en het zoeken naar een antwoord maakte dat ze zich weer bewust werden van de essentie van hun werk. Dat was niet het salaris, maar het van betekenis kunnen zijn voor de oudere mensen in de instelling. De vraag bracht hen opnieuw in contact met de diepere betekenis van hun werk, een contact dat ze werkend in de waan van de dag kwijtgeraakt waren.
Voedingsbodem voor vernieuwing
Elk gesprek verandert de gespreksdeelnemers en verandert hun onderlinge relatie. Elk verhaal kan een aanleiding vormen tot reflectie en/of actie. Mensen gaan reageren, elkaar helpen, verder bouwen op ideeën, samen dingen doen en daardoor hun werkelijkheid creëren. Na verloop van tijd ontstaan daardoor nieuwe verhalen van een veranderende werkelijkheid. Verhalen vervlechten zich langzaamaan tot een grotere praktijk. Met het geheel aan verhalen wordt een ‘wij’ geconstrueerd, dat zich kenmerkt door gemeenschappelijke betekenis die aan de individuele verhalen wordt ontleend. Door de schakeling van het vinden, delen en verspreiden van verhalen kan een voedingsbodem voor vernieuwing ontstaan.
Van betekenis zijn
Persoonlijke verhalen maken de missie voelbaar in ideeën, acties, successen en zoektochten van mensen. Generatieve verhalen dragen bij aan het creëren van een leerklimaat, aan kennisdeling in de organisatie en momenten van reflectie op missie, waarden, doelstellingen en toekomstmogelijkheden. Generatief nieuws geeft mensen het gevoel en de ervaring van betekenis te zijn en laat mensen nadenken over hun eigenaarschap. Over de invloed die zij zelf uitoefenen en kunnen uitoefenen in de organisatie of het netwerk waaraan zij bijdragen.
Generatieve verhalen creëren de gedroomde organisatie en samenleving, een omgeving waarin het goed leven en werken is. Een samenleving die we elkaar en onze kinderen toewensen.
Met dank aan Griet Bouwen en Annet van de Wetering
‘The stories you tell shape the world’